fbpx

Zabytki architektury w mieście i gminie Serock

Kościół pw. św. Antoniego Padewskiego w Woli Kiełpińskiej. Położony wśród starodrzewia, neobarokowy kościół pw. św. Antoniego Padewskiego wybudowany został  z fundacji Jadwigi i Macieja Radziwiłłów w latach 1895 – 1899. Kameralna, jednonawowa świątynia według projektu Konstantego Wojciechowskiego, nosząca cechy architektury renesansowej i klasycystycznej, mogła pomieścić około 400 wiernych. To jedyny przykład XIX-wiecznej architektury sakralnej w powiecie legionowskim. We wnętrzu kościoła na uwagę zasługują epitafia rodu Krasińskich przeniesione z kościoła w Zegrzu,  a wśród nich dwa  rokokowe z XVIII wieku, ufundowane przez hrabiego Kazimierza Krasińskiego. W świątyni znajduje się również miejsce pochówku księcia Macieja Radziwiłła, o czym przypomina epitafium z różowego marmuru ozdobione herbem rodowym Radziwiłłów. Ołtarz główny przedstawia Wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny pędzla Ferenca Szoldatisa. Za najstarszy obraz w Woli Kiełpińskiej uznaje się wizerunek św. Judy Tadeusza, który znajduje się w ołtarzu bocznym.

Kościół pw. Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny w Serocku przy ulicy Farnej został zbudowany w latach 1524-1564 w stylu gotyku mazowieckiego (nadwiślańskiego). Ostatni książęta mazowieccy – Janusz III i Stanisław, do których Serock niegdyś należał, ufundowali usytuowany na skarpie murowany kościół. Stąd rozciąga się widok na połączenie dwóch rzek – Bugu i Narwi. Świątynia (dawniej św. Wojciecha) jest najstarszym zabytkiem sakralnym
w powiecie legionowskim. Po przekroczeniu progu kościoła, którego posadzka znajduje się poniżej poziomu otoczenia, widzimy oryginalne barokowe wyposażenie. We wnętrzu zachwyca nawa sklepiona kolebkowo z gwiaździstą siatką żeber, które równoległymi wiązkami spływają na półfilary. W prezbiterium uwagę zwracają dwa oryginalne ostrołukowe portale, pochodzące z początkowego okresu budowy świątyni. Znajduje się tu również późnobarokowy ołtarz z 1775 roku z figurami św. Stanisława i św. Wojciecha. Bogaty wystrój świątyni uzupełniają dwa rokokowe ołtarze boczne. Spośród licznych tablic epitafijnych warto wspomnieć o tablicy upamiętniającej działalność zmarłego w 1849 roku ks. Seweryna Piekarskiego, proboszcza serockiego, kanonika warszawskiego. Obok świątyni około 1902 roku stanęła murowana plebania.

Pałac w Zegrzu (gm. Serock)
Z historią Serocka nieodłącznie związane są rody Krasińskich i Radziwiłłów. Krasińscy, jako właściciele Zegrza, w 1847 roku założyli tu folwark i wybudowali pałac.  W 1862 roku zamieszkali w nim Jadwiga Krasińska (która pałac otrzymała w posagu) i jej małżonek Maciej Radziwiłł. Jednak w 1890 roku musieli sprzedać część dóbr Zegrza Rosjanom, w związku z planami wybudowania tu twierdzy, i przenieść się do nowo wybudowanego – w stylu renesansu francuskiego – pałacu w pobliskim Jadwisinie. Pałac w Zegrzu był najprawdopodobniej dziełem znanego architekta Franciszka Marii Lanciego i został zbudowany  w 1849 roku w stylu neorenesansowym na zamówienie hrabiego Stanisława Krasińskiego, ówczesnego dziedzica dóbr Zegrze. W późniejszych latach pałac przeszedł w ręce Radziwiłłów, a w latach 90-tych XIX wieku został wykupiony przez władze carskie i stał się integralną częścią twierdzy Zegrze. Zmieniono go na daczę dowódców Warszawskiego Okręgu Wojskowego. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości pałac był mieszkaniem służbowym Komendantów Centrum Wyszkolenia Łączności. Po II wojnie światowej przez wiele lat należał do ośrodków Polskiej Agencji Prasowej. Dziś jest filią Hotelu Wellness&Spa Warszawianka w Jachrance.

fot. Andrzej Nowak

Kasyno wojskowe w Zegrzu (gm. Serock)
Zlokalizowane na skarpie przy drodze krajowej nr 61. Powstało około 1903 roku w stylu neoklasycyzmu petersburskiego na potrzeby oficerów wchodzących w skład załogi rosyjskiej twierdzy Zegrze. Zbudowane zostało na planie prostokąta, z późniejszą dobudówką usytuowaną od strony północnej. Od frontu znajduje się podjazd typowy dla rezydencji. Fasada ogrodowa wychodzi na niski taras ograniczony tralkową balustradą z gazonami. We wnętrzu dominuje otwierająca się na taras sala lustrzana, poprzedzona dwoma przedsionkami. Obiekt od chwili powstania znajduje się w posiadaniu wojska.

Budynek koszarowy w Zegrzu (gm. Serock) Położony przy ulicy Groszkowskiego, powstał między 1890 a 1895 rokiem. Budynek wchodził w skład kompleksu koszarowego przeznaczonego dla załogi rosyjskiej twierdzy Zegrze. Pełnił funkcje administracyjne, a w okresie II RP były w nim zakwaterowane telegrafistki – juzistki, kształcące się w Centrum Wyszkolenia Łączności. Obiekt jest parterowy, murowany, zbudowany na fundamencie z bloków granitowych. Dekoracje, zaczerpnięte z architektury romańskiej i gotyckiej, powstały poprzez odpowiednie ułożenie i wysunięcie cegieł. Układ jest jednotraktowy. We wnętrzu znajdują się pozostałości sztukaterii. Przed wejściem zachowały się oryginalne schody z piaskowca, nad którymi znajduje się kuty daszek. Obecnie obiekt należy do parafii garnizonowej (dom parafialny).

Makieta Grodziska Barbarka w Serocku Barbarka – średniowieczny gród u zbiegu Bugu i Narwi funkcjonujący w XI-XIII wieku jako jeden z pierwszych na dzisiejszym Mazowszu. Położenie na wysokim brzegu Narwi sprzyjało pełnieniu jego funkcji militarnej. Bliskość rzeki warunkowała działalność ówczesnych mieszkańców, którzy oprócz tradycyjnej uprawy roli trudnili się rybołówstwem, flisactwem i rzemiosłem. Możliwa dzięki rzece wymiana handlowa przyczyniła się do ewolucji urbanistycznej miasta. W wyniku badań archeologicznych odnaleziono na terenie grodziska dużo fragmentów ceramicznych, kości zwierzęcych i szczątków ryb oraz ponad 200 zabytków archeologicznych, dających ogólny wgląd w życie, które aż do XVII wieku wiedli przodkowie tej ziemi.Obok grodu istniało podgrodzie i osady podgrodowe. Ten zespół stanowił zaczątek miasta. Podgrodzie i osady podgrodowe zamieszkiwali rzemieślnicy pracujący na potrzeby grodu, a nadwyżki produkcyjne były przedmiotem wymiany handlowej. Dziś średniowieczne grodzisko pełni rolę tarasu widokowego. Latem u jego stóp odbywają się warsztaty rzemieślnicze w klimacie średniowiecznym.

Dawny zajazd pocztowy w Serocku
Budynek serockiej poczthalterii wybudowany został w latach 1824 – 1828 przy Trakcie Kowieńskim – dziś to główna ulica miasta, ulica Pułtuska. Zajazd składał się z podłużnego korpusu, który łączyły dwie bramy ze skrzydłami bocznymi skierowanymi prostopadle do ulicy. Tego typu układ był charakterystyczny dla budownictwa miast i miasteczek Królestwa Polskiego. Dziś układ ten został już zniekształcony, zachowuje jednak ogólną regułę stylu.

Średniowieczny układ rynku w Serocku
Serocki rynek zachował układ urbanistyczny ze średniowiecza. W latach 1846-1848 położono na nim bruk, który istnieje do dziś. Po II wojnie światowej zachowało się tylko kilka kamienic. W pobliżu obecnej ulicy
11 Listopada w XIX wieku znajdowała się synagoga, której ostatnim rabinem był Icchak Morgenstern. Podczas wojny synagoga została zniszczona, a ludność żydowska zabrana do getta, a następnie wypędzona. W 1997 roku wzniesiono ratusz w stylu neoklasycystycznym, pobudowano także nowe stylowe kamienice.

fot. Paweł Kozarzewski

Dawna willa doktora Bocka w Serocku
Willę wybudował w 1931 roku znany serocki lekarz Konrad Bock (przy ówczesnej ulicy Kędzierskich). W czasie okupacji zajmowali ją Niemcy. W latach 50. funkcjonowała tu powiatowa izba porodowa,
a w latach 1969-1986 Towarzystwo Przyjaciół Dzieci prowadziło Rodzinny Dom Dziecka. Następnie działał tu Ośrodek Opiekuńczo-Wychowawczy, który zapewniał codzienną opiekę dzieciom z uboższych rodzin. W latach 1994-1995 na terenie ogrodu wybudowano domki dla środowiskowych ognisk wychowawczych. Od 2001 roku
w budynku znajduje się Ośrodek Centrum Opieki, Wychowania, Terapii KKWR.

Zespół dworsko-parkowy w Jadwisinie
Pałac Jadwigi i Macieja Radziwiłłów, którzy przenieśli się do Jadwisina po wykupieniu przez Rosjan ich zegrzyńskich dóbr, został ukończony w 1898 roku. Położony na wysokiej, malowniczej skarpie zaprojektowany został w stylu francuskiego renesansu. Około 1900 roku urządzono tu park krajobrazowy, a wiek później utworzono z niego i przyległego leśnego kompleksu rezerwat „Jadwisin”, który ma chronić pozostałości puszczy serockiej. Po II wojnie światowej majątek Radziwiłłów rozparcelowano, a pałac został przekazany ministerstwu oświaty, aby w 1960 roku utworzyć tu ośrodek wypoczynkowy Rady Ministrów. Obecnie pałac i rezerwat są własnością prywatną. Obiekt nie jest dostępny dla zwiedzających.

fot. Andrzej Nowak

Ruiny zespołu dworsko-parkowego w Zegrzynku . Dwór z 1838 roku początkowo był własnością rodu Radziwiłłów,
w II poł. XIX wieku stał się własnością Wandy i Zygmunta Szaniawskich, a następnie ich syna Jerzego Szaniawskiego (1886-1970) – pisarza. Dwór doszczętnie spłonął w 1977 roku. Zachowały się jedynie ruiny piwnic dworu ze schodami ogrodowymi oraz ruiny dwóch innych budynków (gospodarczego i inwentarskiego) i dwa murowane słupy bramne.

fot. A. Woźniakowska

Kapliczka w Wierzbicy (gm. Serock)
Zbudowana została w 1863 roku. To obiekt murowany, czworoboczny, otoczony lipami, położony przy skrzyżowaniu (obecnie rondzie) tras w kierunku Wyszkowa i Pułtuska. Kapliczka powstała w okresie zrywu narodowego, prawdopodobnie jako manifestacja polskości i przywiązania do wiary katolickiej.

Forty w Dębem i Zegrzu
Fort w Dębem zbudowany został około 1905 roku. Był uzupełnieniem carskiej linii obronnej Zegrze–Modlin. Podczas I wojny światowej fort był kilkakrotnie ostrzeliwany przez najcięższe moździerze niemieckie. W czerwcu 1941 roku, przed uderzeniem Niemiec na ZSRR, szkolili się w nim żołnierze węgierscy. Fort ocalał w dość dobrym stanie. Forty w Zegrzu (mały i duży) należały do zewnętrznego pierścienia umocnień twierdzy Modlin, zbudowanej przez władze carskie około 1890 roku.