Dokładnie 60 lat temu, 20 lipca 1963 r. odbyła się uroczystość otwarcia Jeziora Zegrzyńskiego.
Początkowo władze PRL-owskie zaplanowały to wydarzenie na kolejną fetę komunistycznego Narodowego Święta Odrodzenia Polski, które rokrocznie hucznie obchodzono 22 lipca. Wiele źródeł historycznych podaje właśnie datę 22 lipca 1963 r. jako dzień inauguracji Jeziora Zegrzyńskiego. Tymczasem Nieporęckie Stowarzyszenie Historyczne dotarło do dokumentów jednoznacznie świadczących, że przecięcie wstęgi wraz z uroczystościami nastąpiły 20 lipca 1963 r.
Pierwsze wzmianki o planach utworzenia jeziora w miejscu obecnego pochodzą z 1910 r. Wtedy carskie Ministerstwo Komunikacji miało intencję połączenia Dniepru z Wisłą, a także skrócenia drogi wodnej do Warszawy. W okresie międzywojennym za opcją uruchomienia żeglugi na Bugu był inż. Tadeusz Tillinger. Po zakończeniu wojny komuniści wrócili do koncepcji carskiej – wodnego skomunikowania Rosji z podległą jej Polską.
Koncepcja utworzenia Jeziora Zegrzyńskiego w docelowej lokalizacji powstała w 1951 r. Roboty rozpoczęły się w 1958 r. Prace przebiegały w gorączkowym pośpiechu. Przyszłe dno zbiornika oczyszczali więźniowie odrabiający w ten sposób krótkie wyroki. Skoszarowani byli w trzech otoczonych drutem kolczastym obozach.
Mimo że teren, na którym utworzono Jezioro Zegrzyńskie, był zalewowy, przed utworzeniem akwenu mieszkali na nim ludzie; tu mieli swój dobytek, pola, zwierzęta gospodarskie. Mieszkańcy zostali przesiedleni. W zamian otrzymali odszkodowanie znacznie poniżej wartości utraconego mienia. Dlatego jak mogli, opóźniali rozpoczęcie i kontynuowanie prac. Opóźnienia były spowodowane również przez dwie powodzie. W rezultacie teren zalano bez karczowania drzew, rozbiórki domów. Cała infrastruktura znalazła się pod wodą.
Jezioro Zegrzyńskie powstało w dwóch fazach. Najpierw stworzono jaz i tzw. przepławkę dla ryb, a także budynki mające być poza linią brzegową. Drugi etap obejmował skierowanie wód Narwi w jaz oraz postawienie zapory wodnej głównej i zapór bocznych, a także budowę 11 przepompowni i wałów ziemnych.
W ten sposób utworzono Jezioro Zegrzyńskie, które ma powierzchnię 30,3 km², objętość 90 mln m³ wody i średnią głębokość 2,86 m. Jego ozdobą są wyspy – m.in. Wyspa Miłości, Wyspa Euzebia, Wyspa Elektryczna. Ale oprócz walorów estetycznych Jezioro Zegrzyńskie pełni ważną funkcję zabezpieczenia przed skutkami powodzi. Uratowało przed zalaniem wiele miejscowości powiatu legionowskiego zdając egzamin np. podczas powodzi w 1979 r.
Zdjęcia: HaskoningDHV Polska Sp. z o.o., następca prawny „Hydroprojektu”